Nog nooit heb ik zo sterk de drang gehad om mijn omgeving te pushen iets te gaan kijken. Direct na het kijken van Sir David Attenborough’s ‘A Life On Our Planet’ pakte ik mijn telefoon op. Mijn vrienden, familie en iedereen die mij op Instagram volgt moesten er aan geloven: het typische ‘DIT MOET JE ECHT ZIEN.’-bericht. Normaliter ben ik daar niet zo uitgesproken in, dus ik was in de eerste instantie verrast door mijn eigen reactie. Maar waarom? De psycholoog in mij ging op zoek naar antwoord.

Het was zeker niet de eerste keer dat ik geconfronteerd werd met de toestand van onze aardbol. Ook de oplossingen die Attenborough aandraagt zijn alles behalve nieuw. Toch doet deze documentaire iets met je waar de meeste andere informatiebronnen over duurzaamheid maar beperkt in slagen: hij zet niet alleen aan tot denken, maar ook tot doen. En toen viel het kwartje.

Ineens werd me duidelijk dat Attenborough met al zijn jaren ervaring niet alleen expertise heeft in planten en dieren. Ook de mens, het dier dat dit keer centraal stond in zijn natuurdocumentaire, kent hij door en door. Sir David Attenborough is een meester in de beïnvloeding en aan de hand van de beïnvloedingsstrategieën in ‘A Life On Our Planet’ ga ik je vertellen waarom.

Strategie 1: Hij gebruikt zijn impact als autoriteit

Als er iemand is die we geloven als het gaat over onze natuur, dan is het Sir David Attenborough wel. Decennialang vertelde hij ons alles over ieder beestje en plantje op onze mooie aardbol. Zijn geloofwaardigheid én populariteit stegen met iedere documentaire die hij maakte. Tel daar zijn ongelofelijke ervaring als verhalenverteller bij op en je hebt de ultieme autoriteit. Zo blikte hij tijdens zijn documentaire regelmatig verhalend terug op de dingen die in zijn carrière heeft gezien en de inzichten die dat hem gebracht hebben.

Als zo iemand ons vertelt wat er aan de hand is, slaat ons brein dit op als waarheid. Als zo iemand ons vervolgens vertelt wat we moeten doen, dan geloven we dat dit het juiste is om te doen. In ons appgesprek naar aanleiding van de documentaire beschreef collega-gedragsexpert Kimberley Riedijk hem als een influencer van 93 jaar oud. De immense populariteit van zijn onlangs aangemaakte Instagram-account bevestigt dat. Deze man is wellicht wel één van de grootste influencers van deze tijd.

Strategie 2: Hij maakt ons bang

Tot aan ongeveer de laatste 15 minuten van de documentaire bouwt Sir David Attenborough onze emoties op van licht bezorgd tot iets dat ik niet anders kan omschrijven dan pure angst. Mijn zakdoekjes hebben gedurende het gehele eerste uur op standby gestaan. Hier schuilt ook direct het gevaar van deze documentaire: voor sommigen van ons zal het te confronterend zijn, waardoor we ons afsluiten van de boodschap. Dat kan betekenen dat we de documentaire überhaupt niet zien, of dat we hem halverwege uit willen zetten.

Een fear appeal, zoals we een dergelijke beïnvloedingstechniek ook vaak noemen, staat dan ook bekend als één van de meest riskante strategieën waar je voor kunt kiezen. Of de techniek werkt hangt namelijk van zo veel factoren af, dat een gedragsexpert in de meeste gevallen zal afraden om hem überhaupt te gebruiken. Toch denk ik dat Sir David Attenborough er met zijn documentaire voor velen in geslaagd is om een ultieme fear appeal te doen. Hij volgt deze namelijk op met een gevoel van hoop en bovenal een gevoel van invloed op de situatie. Angst zet aan tot actie wanneer we voor ons gevoel iets kunnen doen om deze angst weg te nemen. Niet geheel toevalligerwijs werkt Attenborough hier in zijn slot naartoe. Ook daar past hij overigens meerdere beïnvloedingsstrategieën feilloos toe, hierover later meer.

Strategie 3: Hij toont ons toekomstige verlies

Gedurende de documentaire vormt het leven van Attenborough de rode draad door het verhaal. Hij toont hoe veel van onze natuur er in relatief korte tijd verloren is gegaan. De grootste zorgen komen echter pas als hij zijn toekomstvoorspellingen deelt. Hier doet hij iets heel slims in de manier waarop hij het toekomstplaatje schetst. Keer op keer benadrukt hij namelijk wat wij als mensen zullen verliezen als we zo door blijven gaan.

Dat gevoel van toekomstig verlies raakt ons hard. Er is namelijk bijna niets waar mensen een sterkere aversie tegen hebben dan tegen verlies. Zo is onze angst om geld kwijt te raken bijvoorbeeld vele malen groter dan ons gevoel van blijdschap als we hetzelfde bedrag zouden winnen. We zijn dan ook geprogrammeerd om te doen wat de kans op verlies zo klein mogelijk maakt. In dit geval dus om het advies van Attenborough op te volgen. Dat brengt ons tot het slotstuk van de emotionele rollercoaster waar deze documentaire ons in heeft meegesleurd: de oplossing.

Strategie 4: Hij laat zien hoe anderen het doen

Hoe gedreven we ook zijn om een probleem op te lossen, mensen zijn mensen en willen liever niet de eerste zijn die eraan beginnen. Veel liever kijken we de kat uit de boom en wachten we tot degenen om ons heen in actie komen. Kuddegedrag noemen we dat ook wel, een principe dat Sir David Attenborough als geen ander begrijpt én toepast op onze eigen mensenkudde.

Hij noemt bijvoorbeeld de Japanners, die hun levensstandaard dusdanig opgehoogd hebben dat de populatie niet meer explosief groeit, maar stabiel blijft. Ook noemt hij de inwoners van Costa Rica, die hun natuurgebieden in recordtempo opnieuw aan het opbouwen zijn. Zelfs de Nederlanders komen aan bod, die dankzij innovatie methoden hebben gevonden om voedsel te verbouwen, die geen negatieve impact heeft op de natuur. Attenborough weet dat zijn voorgestelde nieuwe manier van leven nog geen norm is, maar benadrukt juist de opkomende trend van mensen die in actie komen én de successen die ze daarmee halen. Door niet de norm, maar de trend te benadrukken krijgt meester-influencer Attenborough op termijn een steeds grotere groep mensen mee in zijn verhaal.

Strategie 5: Hij zet niet aan tot denken, maar tot actie

Op meesterlijke wijze speelt Sir David Attenborough gedurende de documentaire in op onze emoties. Hij creëert frictie en een gevoel van bezorgdheid en angst dat we het liefst zo snel mogelijk wegnemen. Tijdens het slot van de documentaire, op het toppunt van onze emotie, geeft hij ons eindelijk de gereedschappen om dat te doen. Dat is waar deze documentaire in uitblinkt ten opzichte van vele andere informatiebronnen over dit onderwerp: het zet niet alleen tot denken, maar ook tot doen.

Attenborough weet zijn grootse, bijna ondenkbare visie voor de toekomst op te breken in kleinere, behapbare stukken. Op veel dingen hebben we zelf geen invloed, maar op een aantal dingen wel. Zo is het verminderen van onze vleesconsumptie één van de belangrijke tools waar we allemaal mee aan de slag kunnen, maar sluit de documentaire bijvoorbeeld ook af (zoals een echte influencer dat zou doen) met een concrete oproep om deze te delen. Door iets simpels als het delen van de documentaire zijn we in staat om snel dat onbehaaglijke, bezorgde gevoel weg te nemen. Bovendien creëren we automatisch een publieke commitment om onze manier van leven stapsgewijs aan te passen.

Ondanks de acties die we kunnen nemen laat Attenborough ons toch met een gevoelsmatig gat achter. Er is een probleem en we kunnen het niet volledig oplossen. Een documentaire als deze genereert in korte tijd veel aandacht en zet zeker aan tot actie, maar de échte impact bereiken we alleen als we deze kans, deze disruptie van ons denkpatroon gebruiken om de vertaalslag te maken naar ons dagelijks leven. Vóórdat onze aandacht weer volledig opgeslokt wordt door onze dagelijkse gang van zaken.

Daarom doe ik middels deze blog een oproep aan alle influencers, overheden en organisaties die zich bezig houden met het aanzetten tot milieubewust gedrag. Deze documentaire slaagt erin om ons aan te zetten tot actie. Zorg dan ook dat je juist nú een duidelijk en laagdrempelig handelingsperspectief biedt, zodat mensen hun intentie direct om kunnen zetten in gedrag.

Tot slot

Velen zullen zeggen dat de documentaire gemaakt is om bewustwording te creëren. Wellicht is hij dat ook en daar zal hij absoluut in slagen. Sir David Attenborough kent het menselijke dier echter goed genoeg om te weten dat ons gedrag voor een groot deel onbewust is en dat alleen bewustwording niet genoeg is om ons gedrag te veranderen. Dat doet hij door óók in te spelen op onze emoties en ons onbewuste brein. Als je het mij vraagt is dat de échte kracht en impact van deze documentaire. Nu is het aan ons om dit op te pakken en om te zetten in actie.

Dankjewel, Sir David Attenborough. Ik voel me beïnvloed, maar vooral geïnspireerd.

Bron afbeelding